الزامات روزه داری بی خطر برای مصرف کنندگان دارو در ایام کرونایی - بروزترین وبلاگ

به گزارش بروزترین وبلاگ، خبرنگاران/مازندران هر سال با فرارسیدن ماه رمضان نکاتی آموزشی درباره اصول تغذیه به ویژه برای افراد دارای بعضی بیماری های زمینه ای و افرادی که دارو مصرف می نمایند مطرح می گردد تا بدون آسیب دیدن سیستم ایمنی بدن در طول این ماه، با رعایت اصول درست تغذیه و توصیه های دارویی، افراد بتوانند اقدام به روزه داری نمایند و از مزایای روحی و جسمی این فریضه دینی بهره مند شوند اما شیوع کرونا سبب شده که بعضی توصیه های مرتبط با ماه رمضان به ویژه برای افرادی که دارو مصرف می نمایند متفاوت از گذشته باشد.

اهمیت ارتقای سطح آگاهی جامعه در حوزه سلامت و همچنین روزه داری بدون خطر برای برخی افراد دارای شرایط روزه دریافت که مبتلا به بیماری های زمینه ای هستند حایز اهمیت است.

در این راستا مطالعات متعدد در زمینه نقش مؤثر روزه داری را در سلامتی به ویژه بر سطح گلوکز خون، چربی های خون و فشار خون، کنترل وزن و بهبود بیماری های مختلف نشان داد، در اغلب بیماری هایی که عادات غذایی غلط، چاقی و افزایش وزن در بروز آنها دخالت دارند روزه داری مفید است. اما شرط اثرگذاری مثبت روزه داری، رعایت اصول درست تغذیه در ماه رمضان است.

روزه در دوران کرونا

سال جاری دومین ماه رمضان در دوران شیوع کرونا را در شرایطی تجربه می کنیم که این بار کرونای جهش یافته انگلیسی کشور را درگیر نموده و حلول ماه مبارک رمضان نیز با موج چهارم کرونا همزمان شد. در دوران شیوع کرونا با رعایت اصول صحیح تغذیه ای و مصرف منابع غذایی حاوی ویتامین های A، D، E و C و همچنین منابع غذایی حاوی آهن و روی و سلنیم که برای عملکرد طبیعی سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید- 19 لازم هستند، نگرانی از نظر تضعیف سیستم ایمنی بدن در ایام روزه داری و خطر ابتلا به این بیماری کاهش می یابد.

همچنین با توجه به ضرورت ماندن در خانه و همچنین پرهیز از حضور در مراکز درمانی تا حد امکان، رعایت برخی دستورالعمل های مرتبط با روزه داری در دوران کرونا به ویژه برای افرادی که به طور مستمر دارو مصرف می نمایند یا مبتلا به برخی بیماری های زمینه ای هستند یاری می نماید که در شرایط حاد کنونی و موج چهارم کرونا احتمال احتیاج به حضور در مراکز درمانی برای این قبیل افراد در ماه رمضان به پایین ترین حد ممکن برسد.

ضرورت مشورت دارویی با پزشک

معمولا در ماه رمضان برای افرادی که به دلیل ابتلا به بیماری دارو مصرف می نمایند، این پرسش پیش می آید که شیوه درست مصرف داروها در هنگام روزه داری چگونه است و آیا قطع مصرف داروها یا تغییر زمان مصرف دارو به زمان های پیش از سحر یا بعد از افطار درست است؟

دکتر مینا امینی، رئیس دفتر تحقیق و توسعه معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مازندران درگفت وگو با بروزترین وبلاگ در این زمینه اظهار کرد: بیماران نباید بدون مشورت با داروساز یا پزشک معالج خود، اقدام به قطع مصرف، تغییر یا کاهش دوز مصرفی و تغییر زمان مصرف دارو نمایند. زیرا رعایت نکردن برخی اصول می تواند منجر به از بین رفتن اثربخشی دارو و حتی بروز اثرات جانبی و تشدید بیماری گردد.

وی توجه به این نکات را توسط مصرف نمایندگان دارو و شاغلان گروه پزشکی ضروری دانست و گفت: توصیه های بهداشتی مرتبط با روزه داری و مصرف دارو باید حتما جدی گرفته گردد. در بارداری، شیردهی و برخی از بیماری ها مانند دیابت، فشارخون، روده تحریک پذیر، یبوست، زخم های گوارشی (معده و دوازدهه)، اختلالات کلیوی، اختلالات غده تیروئید، بیماری های اعصاب و روان و قلبی عروقی و تنفسی فرد ملزم است پیش از اقدام به روزه داری، با پزشک معالج خود در خصوص روزه داری مشورت کند.

رئیس دفتر تحقیق و توسعه معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مازندران با اشاره به افرادی که با نظر پزشک شان مجاز به روزه داری هستند، گفت: افراد مبتلا به بیماری در صورتی که با نظر پزشک مجاز به روزه داری باشند، باید به برخی نکات مهم توجه نمایند. برای مثال بیماران مبتلا به صرع، در معرض خطر تغییر دوز دارو در ایام روزه داری هستند. همچنین پزشکان علاوه بر بیماران صرعی که با قطع دارو دچار بازگشت حملات تشنجی می شوند، باید به بیماران مبتلا به آسم که با قطع داروهای استنشاقی و افشانه های تنفسی دچار حملات آسمی می شوند مشاوره دقیق داده و توصیه های لازم را ارائه نمایند.

رئیس دفتر تحقیق توسعه معاونت غذا و دارو درباره روزه داری برای مبتلایان به فشار خون ادامه داد: مطالعات به عمل آمده روی داروهای ضد فشارخون نشان می دهد که روزه داری تاثیر خاصی بر اثربخشی این داروها ندارد. البته گاهی اوقات لازم است در خصوص داروهای مدر(ادرارآور)، برای جلوگیری از کاهش آب بدن، پزشک اقدام به کاهش دوز این داروها در بیماران روزه دار کند.

امینی با اشاره به چگونگی تغییر زمان و شکل مصرف دارو و امکان کنترل مصرف دارو برای روزه دار با داروهایی که دو بار در شبانه روز باید مصرف شوند، گفت: برخی از داروهای ضد التهاب این قابلیت را دارند که دوبار در طول روز مصرف شوند که مصرف این گونه داروها را می توان با مشورت پزشک و داروساز به زمان افطار و سحر موکول کرد.

مصرف آنتی بیوتیک نیز برای برخی بیماران باید به طور مستمر انجام گردد

وی گفت: پزشک معالج برای درمان عفونت در بیمار روزه دار، می تواند اقدام به تجویز آنتی بیوتیک هایی کند که به جای چند بار مصرف در طی روز، یک یا دو بار در روز مصرف شوند. برخی از داروها نیز به شکل آهسته رهش در بازار دارویی موجود هستند. در خصوص این داروها به جای مصرف سه تا چهار بار در روز، پزشک می تواند داروی آهسته رهش که یک بار در روز تجویز می گردد توصیه کند.

دبیر کمیته تجویز و مصرف منطقی دارو دانشگاه علوم پزشکی مازندران گفت: تغییر نحوه مصرف برخی از داروها از شکل خوراکی به شکل پوستی در این ایام با تجویز پزشک نیز یکی دیگر از راه های کنترل مصرف دارو برای روزه دار است که به گفته امینی در صورت وجود این نوع از داروی مد نظر، به جای مصرف برخی از داروهای خوراکی، پزشک می تواند آنها را به شکل زیست چسب (چسب پوستی دارو در صورت موجود بودن) تجویز کند.

روزه، دیابت، کرونا

امینی توضیح داد: هرچند روزه داری برای برخی از مبتلایان به دیابت بنا بر تشخیص پزشک معالج می تواند مفید باشد، ولی تغییر خودسرانه دوز دارو و رژیم غذایی در برخی دیگر بسیار خطرناک است. بیمارانی که انسولین مصرف می نمایند پیش از اقدام به روزه داری حتما باید با پزشک خود مشورت نمایند. زیرا در تمام بیماران دیابتی، کنترل مرتب قند خون و تنظیم آن بسیار مهم است.

وی تاکید نمود: بیماران دیابتی باید پیش از اقدام به روزه دریافت، برای آنالیز سطح قند خون، فشار خون، چربی خون، انعقاد خون و آنالیز های کلی شرایط بیوشیمی خون توسط پزشک آنالیز شوند و بر این اساس رژیم غذایی و دارویی مختص هر بیمار پیش از شروع روزه داری تعیین گردد.

رئیس دفتر تحقیق و توسعه معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مازندران گفت: هم بیماران و هم خانواده فرد مبتلا به دیابت باید در رابطه با خطرات احتمالی تهدیدنماینده بیمار در ایام روزه داری مورد مشاوره قرار گیرند و در خصوص علائم افزایش و کاهش قند خون، اندازه گیری قند خون، تنظیم وعده های غذایی، فعالیت بدنی و مصرف داروها در ماه مبارک باید آموزش لازم را دریافت نمایند. علاوه بر این، روش درمان و اقدامات لازم در صورت بروز مشکل باید به همراه بیمار آموزش داده گردد.

ممنوعیت مصرف داروهای ضدبارداری

امینی با اشاره به اقدام برخی بانوان به مصرف برخی داروها برای به تأخیر انداختن دوران قاعدگی در ماه رمضان و با هدف روزه دریافت، این اقدام را برای سلامت آن ها خطرناک توصیف می نماید و می گوید: استفاده خودسرانه از داروهای ضد بارداری ترکیبی مانند LD برای قطع خونریزی دوران قاعدگی به منظور کامل کردن روزه در ماه رمضان علاوه بر این که چرخه هورمونی مصرف نماینده را مختل خواهد نمود، پیامدهای خطرناکی مانند اشکالات انعقادی و ایجاد لخته در عروق اندام های تحتانی و حتی عروق مغزی به دنبال خواهد داشت. خصوصا که این عارضه با کاهش مصرف مایعات به دلیل روزه دریافت ممکن است تشدید گردد.

وی اضافه کرد: شیوع این عارضه با افزایش سن بیشتر می گردد. این اقدام برای بانوان بالای 35 سال، دارای اضافه وزن و سابقه ترومبوز و سیگاری بسیار خطرناک است. لذا توصیه می گردد در صورت ضروری بودن مصرف این داروها، حتما با پزشک مشورت گردد.

رئیس دفتر تحقیق و توسعه معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی مازندران با اشاره به توصیه های نحوه مصرف داروها در ماه مبارک رمضان، با تأکید بر این که باید نحوه مصرف داروها در ماه رمضان با مشورت پزشک یا داروساز تعیین گردد، گفت: اثربخشی بسیاری از داروها، ارتباط مستقیمی با مصرف به موقع آنها در زمان تعیین دارد و نباید در ایام روزه داری خودسرانه قطع گردد.

قطع ناگهانی برخی از داروها به واسطه

دبیر کمیته تجویز و مصرف منطقی دارو دانشگاه علوم پزشکی مازندران امینی با تاکید بر اینکه روزه داری بسیار خطرناک است و هرگونه اقدام در این خصوص باید با مشورت پزشک باشد. با اشاره به اینکه چه افرادی نباید روزه بگیرند، گفت: همه افرادی که بنا به توصیه پزشک منع روزه دریافت دارند و بیماران پیوند عضو به جز پیوند قرنیه مجاز به روزه دریافت نیستند. بیمارانی هم که مبتلا به کووید 19 شده و بهبود یافته اند، بهتر است حداقل تا 6 هفته پس از بیماری با نظر پزشک اقدام به روزه داری ننمایند. افراد مبتلا به بیماری های زمینه ای نظیر فشار خون بالا، بیماری قلبی عروقی، سرطان و دیابت که بیش از دیگران در معرض ابتلا به شرایط شدید بیماری کووید19 هستند برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری بهتر است اقدام به روزه داری ننمایند. همچنین افرادی که مطمئن نیستند روزه برای آنها ضرر دارد بهتر است انجام این فریضه الهی را به پس از دوران همه گیری کووید19 موکول نمایند، مگر اینکه با نظر پزشک متخصص اطمینان از بی ضرر بودن روزه برای آنها حاصل گردد.

وی اضافه کرد: در بیمارانی که مبتلا به سایر بیماری ها هستند و قبلا روزه داری برای آنها منعی نداشت، روزه داری در شرایط بحران ویروس کرونا متفاوت از سال های دیگر نیست و در موارد خاص با نظر پزشک متخصص می توانند اقدام به روزه داری نمایند.

منابع غذایی مهم برای تقویت سیستم ایمنی در ماه رمضان مصرف منابع غذایی حاوی ویتامین A شامل انواع سبزی ها و میوه های زرد و نارنجی مانند هویج، کدو حلوایی، موز و انواع مرکبات و منابع حیوانی مانند زرده تخم مرغ، شیر و لبنیات، منابع غذایی ویتامین Dمانند ماهی های چرب، لبنیات و زرده تخم مرغ، مواد غذایی حاوی ویتامین E به عنوان آنتی اکسیدان و یاری نماینده به عملکرد سیستم ایمنی بدن به وسیله استفاده از روغن های مایع مانند کانولا، آفتابگردان و ذرت در پخت غذا و مصرف سبزیجاتی مانند اسفناج، کلم پیچ، سویا و سیب زمینی در وعده های غذایی سحر، افطار یا انواع آجیل مانند فندق،بادام، گردو در فاصله وعده افطار تا شام در ماه رمضان توصیه می گردد.

دبیر کمیته تجویز و مصرف منطقی دارو دانشگاه علوم پزشکی مازندران گفت: منابع غذایی حاوی ویتامین Cشامل انواع میوه ها و سبزی ها از جمله سبزی های برگ سبز مانند سبزی خوردن و انواع کلم و گوجه فرنگی، جوانه های گندم، ماش و شبدر، انواع مرکبات مانند لیموترش، لیموشیرین، پرتقال، نارنگی و نارنج و کیوی در هر سه وعده افطار، شام و سحر برای تقویت سیستم ایمنی بدن در ماه رمضان مفید است. منابع غذایی ویتامین های گروه B مانند انواع سبزی های برگ سبز و میوه ها، شیر و لبنیات، انواع گوشت ها، زرده تخم مرغ، غلات سبوس دار، حبوبات مانند نخود، انواع لوبیا، عدس، باقلا، لپه و ماش، مغزها مانند پسته، گردو، بادام و فندق نیز در زمان روزه داری مفید است.

امینی توضیح داد: برای پیشگیری از پیشرفت سریع عفونت های ویروسی، تامین ویتامین B12از پروتئین های حیوانی از جمله گوشت قرمز، ماهی و ماکیان، تخم مرغ و لبنیات حتما مفید است. دریافت آهن کافی از گوشت قرمز، مرغ و ماهی، سبزی ها، حبوبات، میوه های تازه و خشک شده و غلات کامل نیز در این ماه توصیه می گردد.

روزه داری و دریافت واکسن کووید 19

وی با اشاره به اینکه دریافت واکسن کووید19 منافاتی با روزه داری ندارد، اظهار کرد: در این راستا اما رعایت چند نکته برای افرادی که در گروه اولویت برای دریافت واکسن کووید-19 در ماه مبارک رمضان هستند، لازم است. با توجه به همزمانی واکسیناسیون کرونا با روزه داری و احتمال بروز مواردی مانند ایجاد لخته در عروق (حوادث ترومبوآمبولیک، ترومبوز سینوس وریدی مغز) به ویژه در افراد جوان، توصیه می گردد برای برطرف خطرات قابل اصلاح برای مسائل ایجاد لخته در عروق (ترومبوز)، به هیچ عنوان از داروهای هورمونی (داروهای ضدبارداری خوراکی، داروهای استروژنی، استروئیدهای آنابولیک و...) به صورت خودسرانه استفاده نگردد.

دبیر کمیته تجویز و مصرف منطقی دارو دانشگاه علوم پزشکی مازندران گفت: با توجه به احتمال بروز واکنش های ازدیاد حساسیت سریع بعد از تزریق هر واکسنی، توصیه می گردد تا حد امکان فردی که واکسن کووید-19 را دریافت می نماید در روزِ تزریق واکسن دچار کمبود مایعات بدن نباشد و روزه داران ترجیحاً پیش از دریافت واکسن، وعده سحری را صرف نموده باشند.

در صورت بروز واکنش های ازدیاد حساسیت سریع مانند سرگیجه، افت فشار، تورم صورت، گرفتگی صدا، بثورات پوستی خارش دار گسترده، بعد از تزریق واکسن حتما به مرکز درمانی مراجعه گردد و تا زمان مراجعه بیمار به مرکز درمانی، برای حفظ مایع داخل عروقی، پاهای بیمار بالا نگه داشته گردد.

برای کنترل درد عضلانی و درد استخوانی و مفاصل (میالژی و آرترالژی) بعد از تزریق واکسن کووید19، روزه داران می توانند از شیاف استامینوفن یا شیاف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (تحت نظر پزشک) استفاده نمایند.

امینی با اشاره به وعده های غذایی در ماه رمضان گفت: سحر، از غذاهای کم حجم و غنی از مواد مغذی که کم نمک، کم چرب و کم شیرین هستند استفاده گردد. مقدار مناسبی از سبزی های مختلف (سبزی خوردن و سالاد) مصرف گردد. مصرف مواد غذایی شیرین در وعده سحری توصیه نمی گردد. چون با تحریک انسولین و ورود سریع قند خون به داخل سلول ها و در نتیجه افت قند خون، موجب گرسنگی زودرس می گردد.

وی اضافه کرد: مصرف نوشیدنی های گازدار، شربت ها و چای خیلی شیرین موجب تشنگی و خشکی گلو می گردد، چای پررنگ هم به دلیل مدر بودن و ایجاد کم آبی توصیه نمی گردد. غذاهای پر پروتئین نیز مانند انواع کباب، جوجه کباب، ماهی و غذاهای خشک و پرروغن مثل کتلت و کوکو، سوسیس و کالباس، پیتزا، کله پاچه و همچنین غذاهای چرب و سرخ شده و پر ادویه به ویژه در دوران کرونا موجب احساس تشنگی و خشکی دهان در طول روز می شوند. غذاهای ساده و سبک مثل انواع پلو و خورش در حجم کم برای افرادی که فعالیت بدنی بیشتری در طول روز دارند یا غذاهای سبک تر مانند وعده صبحانه برای وعده سحری می توانند مناسب باشند.

رئیس دفتر تحقیق و توسعه معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی مازندران اضافه کرد: در زمان افطار، برای شروع افطار مصرف یک لیوان آب گرم، چای کمرنگ یا یک لیوان شیر گرم همراه با خرما یا عسل و

استفاده از غذاهای سبک مثل فرنی، شیربرنج، نان و پنیر و سبزی توصیه می گردد. انواع سوپ کم چرب، آش کم حبوبات و سبک، حلیم بدون روغن، سیب زمینی آب پز، سبزی های پخته مثل کدو، حلیم، گل کلم، هویج و نخود فرنگی، تخم مرغ آب پز، کره و عسل غذاهای مناسبی برای افطار هستند. مصرف بامیه و زولبیا که مقادیر زیادی قند و چربی، اسیدهای چرب اشباع و ترانس دارند بسیار محدود گردد. به طور کلی زیاده روی در مصرف مواد قندی و شیرین از جمله حلوا و شله زرد خیلی شیرین در وعده افطار علاوه بر اینکه منجر به دریافت انرژی مازاد و چاقی می گردد، سیسیتم ایمنی بدن را نیز ضعیف می نماید. پس از افطار، داشتن تحرک و فعالیت با شدت متوسط برای سوزاندن کالری توصیه می گردد.

چه بخوریم؟

امینی با اشاره به اینکه شام در روزه داری یک وعده غذایی بسیار مهم است، ادامه داد: بهتر است روزه داران حدود یک تا دو ساعت پس از صرف یک افطار بسیار ساده شام را صرف نمایند. در وعده شام می توان از مرغ یا ماهی، حبوبات، نان یا برنج، به شکل پلو و خورش، کوکوها و کتلت کم روغن، خوراک های مختلف با نان سبوس دار همراه با سبزی و سالاد، ماست یا دوغ استفاده کرد. غذایی که در وعده شام مصرف می گردد باید کم چرب و کم نمک باشد. پس از شام و تا پیش از خواب مصرف میوه و مایعات برای جبران کم آبی بدن و حفظ سلامت و ایمنی بدن توصیه می گردد.

وی اضافه کرد: مصرف سبزی و سالاد در هنگام افطار و خوردن میوه پس از افطار و شام و در فاصله زمانی بین افطار تا سحر به دلیل اینکه منبع خوبی از ویتامینC و پیش ساز ویتامین Aمحسوب می گردد برای تقویت سیستم ایمنی بدن به ویژه در دوران کرونا مفید است. در وعده شام برای نوشیدنی توصیه می گردد از آب آشامیدنی سالم، دوغ و عرقیات سنتی و شربت های خانگی بسیار کم شیرین استفاده گردد. مصرف بیش از 8 لیوان آب آشامیدنی سالم و سایر مایعات طبیعی و آب سبزی ها و صیفی ها مانند آب هویج، آب گوجه فرنگی و آب کرفس که سبب دریافت بیشتر مایعات و فیبر غذایی می گردد در فاصله افطار تا سحر ضمن حفظ ایمنی بدن در شرایط کنونی برای پیشیگیری و کنترل بیماری کووید19، بدن را از کم آبی در طول روزه داری حفظ می نماید.